Thanh toán điện tử: trở ngại từ nhiều phía

Thói quen thanh toán tiền mặt của người tiêu dùng đang ảnh hưởng không ít đến các doanh nghiệp thương mại điện tử (TMĐT). Mặc dù trên các trang web bán hàng đã có nhiều cách thức thanh toán trực tuyến nhưng người mua vẫn thích trả tiền mặt.

Thói quen khó bỏ

Theo khảo sát của Cục Thương mại điện tử và Công nghệ thông tin (thuộc Bộ Công Thương), tỷ lệ người mua sắm qua mạng thanh toán trực tuyến vẫn còn thấp. Số liệu năm 2014 cho thấy có tăng so với năm 2013 nhưng vẫn có đến 64% người mua sắm trực tuyến trả sau bằng tiền mặt thông qua dịch vụ giao hàng thu tiền hộ (COD – cash on delivery).

Trên thực tế, một số doanh nghiệp TMĐT cho biết số lượng khách hàng thanh toán COD chiếm hơn 90% giao dịch. Rất ít người chọn cách thức thanh toán trực tuyến qua thẻ tín dụng quốc tế (VISA, MasterCard, JCB, AMEX…), thẻ ghi nợ nội địa hay ví điện tử… Các doanh nghiệp cho rằng chính thói quen này của người mua gây trở ngại lớn cho TMĐT chứ không phải do thiếu phương tiện thanh toán trực tuyến. Nhiều người dù đang sở hữu thẻ ngân hàng (phổ biến nhất là thẻ ATM) nhưng vẫn giữ thói quen trả tiền mặt.

Theo ông Nguyễn Ngọc Dũng, Trưởng văn phòng đại diện TPHCM của Hiệp hội Thương mại điện tử Việt Nam(VECOM), tình trạng này khiến nhiều doanh nghiệp TMĐT ở Việt Nam phải đưa ra các giải pháp thanh toán ngoại tuyến phục vụ khách hàng (chẳng hạn thanh toán cước phí bằng tiền mặt tại các điểm bán lẻ), thay vì tập trung phát triển các ứng dụng thanh toán trực tuyến. Điều này đi ngược với xu hướng ở các quốc gia khác.

Ông Nguyễn Đắc Việt Dũng, Chủ tịch sàn TMĐT Sendo.vn, cũng cho biết Sendo.vn chỉ có khoảng 5% khách hàng thanh toán qua thẻ hoặc ví điện tử. Ông Lê Thiết Bảo, Giám đốc điều hành sàn TMĐT Deca.vn, cũng cho rằng do phải trả phí chuyển khoản ngân hàng, thanh toán qua thẻ nên khách mua sắm trên Deca.vn vẫn thích thanh toán bằng tiền mặt hơn.

Doanh nghiệp tăng chi phí vận hành

Việc có đến hơn 90% lượng khách hàng chọn thanh toán COD khiến các doanh nghiệp TMĐT tăng thêm chi phí vận hành. Thay vì tiền được rót thẳng vào túi doanh nghiệp qua kênh thanh toán ngân hàng thì tiền lại chạy vòng sang các công ty giao nhận và doanh nghiệp phải trả thêm phí thu tiền hộ.

Ông Trần Hải Linh, Tổng giám đốc Sendo.vn, cho biết một thực tế nữa là khi mua hàng trả bằng tiền mặt, người tiêu dùng thường có sự giới hạn về số tiền phải trả cho các đơn hàng ở mức dưới 1-2 triệu đồng. Còn khi thanh toán bằng thẻ ngân hàng, họ có thể đặt mua những đơn hàng lên tới 5-10 triệu đồng.

Ông Lê Xuân Long, Giám đốc tiếp thị Lazada Việt Nam, cho biết thêm tỷ lệ đổi, trả hàng của nhóm đơn hàng thanh toán COD cao hơn nhóm đơn hàng thanh toán qua thẻ (trả trước) vì nhiều lý do (như không ưng ý về màu sắc của sản phẩm, mẫu thực tế không giống hình ảnh trên mạng, hay hàng trễ hẹn không gặp được khách mua…), dù hàng đã được chuyển đến tận nơi. Ước tính, tỷ lệ đổi trả hàng trung bình vào khoảng 10-30% và còn cao hơn vào mùa bán hàng cao điểm.

Theo bà Đinh Thị Mỹ Loan, Chủ tịch Hiệp hội các nhà bán lẻ Việt Nam, nếu hình thức thanh toán COD còn tiếp diễn về lâu dài, các nhà bán lẻ sẽ tiếp tục chịu rủi ro lớn, tốn kém chi phí vận chuyển hàng, dòng tiền quay vòng chậm…

Thúc đẩy thanh toán qua thẻ

Trong những nỗ lực thúc đẩy thanh toán qua thẻ, một số công ty phần mềm và ngân hàng đã nghĩ ra giải pháp “cà thẻ di động” mPOS (mobile Point-Of-Sale) nhằm thỏa mãn nhu cầu xem hàng trước, trả tiền sau của khách hàng. Giải pháp mPOS cho phép người mua thanh toán bằng nhiều loại thẻ khác nhau khi đồng ý nhận hàng.

Cụ thể là người giao hàng (tận nơi) mang theo thiết bị mPOS cầm tay. Người mua khi nhận hàng chỉ cần đưa thẻ vào đầu đọc thẻ mPOS gắn trên điện thoại thông minh của nhân viên bán hàng, ký tên vào màn hình là hoàn tất thanh toán qua thẻ. Một giao dịch thanh toán qua mPOS chỉ mất khoảng 10-20 giây, có thể thanh toán bằng thẻ tín dụng quốc tế hoặc thẻ ghi nợ nội địa. Hiện đã có một số hệ thống bán lẻ như thegioididong, FPT Shop, Nguyễn Kim, Mai Nguyên Luxury Mobile… chọn giải pháp thanh toán này.

Trên thực tế đã có khá nhiều người tiêu dùng sử dụng thẻ khi thanh toán, kể cả thanh toán tiền mua vé xem phim qua hệ thống thanh toán thẻ Smartlink.

Tại Diễn đàn Thanh toán điện tử Việt Nam (VEPF) 2015 diễn ra ở Hà Nội mới đây, ông Trần Tuấn Anh, Thứ trưởng Bộ Công Thương, cho biết bộ này đang chủ trì “Đề án quy hoạch chợ toàn quốc” hướng tới hiện đại hóa ngành bán lẻ trong nước. Trong đó, việc mở rộng lắp đặt thiết bị thanh toán qua thẻ POS ở các chợ sẽ góp phần thúc đẩy thói quen thanh toán bằng thẻ, hạn chế thanh toán tiền mặt. Bộ Công Thương cũng đang nghiên cứu việc phát triển cổng thanh toán TMĐT quốc gia nhằm hỗ trợ giao dịch TMĐT với sự tham gia của các tổ chức, cơ quan quản lý nhà nước. Đây cũng là công cụ để giám sát, quản lý thanh toán TMĐT, tạo sự an tâm cho người tiêu dùng.