Nhu cầu du học tăng chóng mặt trong những năm gần đây khiến các dịch vụ tư vấn du học ra đời hàng loạt. Tuy nhiên, cùng với đó cũng xuất hiện không ít nạn nhân khốn đốn vì kiểu làm ăn gian dối, thiếu trách nhiệm của một số trong các trung tâm nói trên. Nguyên nhân chính được cho là còn thiếu hành lang pháp lý đủ mạnh kiểm soát hoạt động này.
Tháng 1/2013, Thủ tướng Chính phủ đã ban hành Quyết định 05/2013/QĐ-TTg, quy định việc công dân Việt Nam ra nước ngoài học tập, có hiệu lực thi hành từ ngày 10/3/2013, trong đó bên cạnh việc quản lý công dân Việt Nam ra nước ngoài học tập còn có những quy định chặt chẽ quản lý dịch vụ tư vấn du học, khen thưởng và xử lý vi phạm đối với lưu học sinh, tổ chức cử hoặc cung cấp dịch vụ tư vấn du học cho công dân Việt Nam ra nước ngoài học tập.
Tổ chức dịch vụ tư vấn du học chỉ được phép hoạt động cung cấp dịch vụ tư vấn du học khi được cấp Giấy chứng nhận đăng ký hoạt động dịch vụ tư vấn du học. Điều kiện để được cấp Giấy chứng nhận này là tổ chức nói trên phải được thành lập theo quy định pháp luật; có trụ sở, cơ sở vật chất, thiết bị đáp ứng yêu cầu hoạt động cung cấp dịch vụ tư vấn du học; có đủ nguồn lực tài chính để bảo đảm giải quyết các trường hợp rủi ro; có tiền ký quỹ tối thiểu 500 triệu đồng tại ngân hàng thương mại. Đặc biệt, người đứng đầu tổ chức dịch vụ tư vấn du học và nhân viên trực tiếp tư vấn du học phải có trình độ đại học trở lên, thông thạo ít nhất một ngoại ngữ, có chứng chỉ bồi dưỡng nghiệp vụ tư vấn du học do Bộ GD&ĐT cấp.Theo quyết định của Thủ tướng Chính phủ, Sở GD&ĐT là đơn vị có trách nhiệm cấp Giấy chứng nhận đăng ký hoạt động dịch vụ tư vấn du học; đồng thời gửi Bộ GD&ĐT danh sách các tổ chức dịch vụ tư vấn du học đã được chứng nhận đăng ký hoạt động để Bộ công bố công khai trên trang thông tin điện tử của Bộ GD&ĐT. Sở GD&ĐT cũng có thẩm quyền đình chỉ hoạt động, thu hồi Giấy chứng nhận hoạt động dịch vụ tư vấn du học đã cấp.
Nếu không đảm bảo các điều kiện trên hoặc có gian lận để được cấp Giấy chứng nhận đăng ký hoạt động dịch vụ tư vấn du học… các tổ chức nói trên sẽ bị đình chỉ hoạt động. Quyết định đình chỉ sẽ được công bố công khai ít nhất trên 1 tờ báo địa phương nơi tổ chức dịch vụ tư vấn du học đặt trụ sở trong 3 số liên tiếp và tại trang thông tin điện tử của Bộ GD&ĐT.
Tổ chức cử công dân Việt Nam ra nước ngoài học tập, tổ chức cung cấp dịch vụ du học và tổ chức quản lý lưu học sinh vi phạm các quy định tại Quyết định 05 và quy định khác của pháp luật, tùy theo mức độ vi phạm sẽ bị xử lý theo quy định của pháp luật. Hoạt động thanh tra, kiểm tra toàn diện hoạt động dịch vụ tư vấn du học cũng sẽ được tiến hành, và đây là trách nhiệm của Bộ GD&ĐT.
Thanh tra định kỳ hoạt động tư vấn du học
Nói rõ thêm về vấn đề này, Cục trưởng Cục đào tạo với nước ngoài (Bộ GD&ĐT) Nguyễn Xuân Vang cho biết, Nghị định 115 của Chính phủ ngày đã quy định rõ trách nhiệm quản lý nhà nước về giáo dục. Theo đó, các sở GD&ĐT giúp UBND cấp tỉnh quản lý nhà nước đối với các tổ chức dịch vụ đưa người đi đu học tự túc ở ngoài nước theo quy định của pháp luật trên địa bàn quản lý.
Theo Quyết định số 05 của Thủ tướng Chính phủ ban hành ngày 15/01/2013 Sở GD&ĐT là cơ quan cấp Giấy chứng nhận đăng ký hoạt động tư vấn du học và quản lý hoạt động tư vấn du học trên địa bàn. Với nhiệm vụ được giao, Bộ GD&ĐT sẽ ban hành các văn bản hướng dẫn các cơ quan quản lý, các tổ chức tư vấn du học thực hiện đúng các quy định của Quyết định này.Hiện tại Bộ GD&ĐT đang gấp rút chuẩn bị ban hành 2 thông tư về nội dung Chương trình bồi dưỡng nghiệp vụ tư vấn du học và tổ chức thi cấp chứng chỉ tư vấn du học, dự kiến sẽ ban hành trong tháng 6 này để tạo điều kiện thuận lợi cho các tổ chức tư vấn du học đăng ký hoạt động tư vấn du học với các sở GD&ĐT theo quy định của quyết định nói trên.
Theo kế hoạch, hết năm 2013, tất cả các tổ chức tư vấn du học sẽ hoàn tất hồ sơ và được các Sở GD&ĐT cấp Giấy chứng nhận hoạt động tư vấn du học. Từ năm 2014, Bộ GD&ĐT sẽ chỉ đạo và phối hợp với các sở GD&ĐT tiến hành kiểm tra, thanh tra định kỳ hoạt động tư vấn du học trên phạm vi cả nước.
Dịch vụ tư vấn du học là các hoạt động: Giới thiệu, tư vấn thông tin về trường học, khóa học tại nước ngoài; tổ chức quảng cáo, hội nghị, hội thảo, hội chợ, triển lãm về du học nước ngoài; tổ chức tuyển sinh du học; tổ chức bồi dưỡng kiến thức ngoại ngữ, văn hóa và kỹ năng cần thiết khác cho công dân Việt Nam ra nước ngoài học tập; tổ chức đưa người ra nước ngoài học tập, đưa phụ huynh hoặc người giám hộ tham quan nơi đào tạo ở nước ngoài trước khi quyết định đi du học; tổ chức đưa người học đến cơ sở giáo dục nước ngoài khi người học được cơ sở giáo dục nước ngoài đồng ý tiếp nhận; theo dõi và hỗ trợ lưu học sinh trong thời gian học tập tại nước ngoài và các hoạt động khác liên quan đến việc gửi công dân Việt Nam ra nước ngoài học tập (Quyết định 05/2013/QĐ-TTg)