Những kỳ vọng ở Hội nghị Thượng đỉnh Mỹ – ASEAN

Hội nghị Thượng đỉnh Mỹ – ASEAN tại Sunnylands, bang California, Mỹ, trong hai ngày 15 và16-2 là một sự kiện mang tính lịch sử bởi lần đầu tiên hội nghị này được tổ chức trên đất Mỹ và nhiều nội dung quan trọng được đưa ra thảo luận.

Tại Hội nghị Thượng đỉnh Mỹ – ASEAN lần này, Tổng thống Mỹ Barack Obama nhấn mạnh sự phụ thuộc lẫn nhau giữa Mỹ và ASEAN cả về kinh tế lẫn an ninh khu vực, vai trò và những lợi ích của các nước ASEAN trong việc đảm bảo duy trì hòa bình, ổn định và phát triển kinh tế – xã hội trong khu vực có vị trí địa chính trị chiến lược này. Trong đó, Biển Đông là vấn đề an ninh hàng đầu trong chương trình nghị sự. Các hoạt động của Trung Quốc thời gian qua làm gia tăng căng thẳng ở Biển Đông, khiến các nước trong ASEAN quan ngại. Mặc dù không phải là một bên tuyên bố chủ quyền ở Biển Đông, song Mỹ cũng đã lên tiếng phản đối cách ứng xử của Trung Quốc và Hải quân Mỹ đã điều tàu tới gần một số đảo nhân tạo để “cảnh báo” Bắc Kinh. Mỹ đang trông đợi ASEAN sẽ giữ vững lập trường thống nhất bằng cách kêu gọi giải quyết các tranh chấp lãnh thổ dựa trên luật pháp quốc tế. Ngoài ra, Mỹ và ASEAN cần phát đi một thông điệp rõ ràng về tầm quan trọng toàn cầu của tự do hàng hải ở Biển Đông, đặc biệt trong bối cảnh Tòa án Trọng tài Quốc tế đang giải quyết đơn khiếu nại của Philippines về các yêu sách của Trung Quốc tại Biển Đông.

Thương mại và Hiệp định Đối tác Kinh tế xuyên Thái Bình Dương (TPP) cũng là một vấn đề nổi bật tại hội nghị. Từ lâu, Mỹ đã có những lợi ích kinh tế tại Đông Nam Á. Các doanh nghiệp Mỹ đã đầu tư 226 tỷ USD vào khu vực. Năm 2015, thương mại hai chiều đã lên tới 254 tỷ USD. Trong ngày đầu tiên của hội nghị tại Sunnylands, các nhà lãnh đạo đã thảo luận về việc làm thế nào để mở rộng thương mại và đầu tư với sự trợ giúp của các doanh nghiệp và sự đổi mới của Mỹ.

Về hợp tác kinh tế, Tổng thống Obama cũng nhấn mạnh tầm quan trọng của TPP – một nỗ lực đầy tham vọng để viết lên các quy tắc thương mại toàn cầu thế kỷ XXI. Hiện đã có 4 nước ASEAN tham gia hiệp định này là Việt Nam, Singapore, Malaysia và Brunei. Tại hội nghị, Mỹ tiếp tục giới thiệu và khuyến khích các nước ASEAN khác tham gia vào TPP như Indonesia, Thái Lan và Philippines.

Nói về những kỳ vọng tại Hội nghị ở Sunnylands, Patrick Cronin, Giám đốc Chương trình An ninh châu Á – Thái Bình Dương thuộc Trung tâm Nghiên cứu An ninh Mỹ, sự thay đổi trong mối quan hệ giữa Mỹ và các quốc gia ASEAN là yếu tố chưa thể dự báo và cũng không thể đảm bảo chắc chắn cho chiến lược tái cân bằng của Mỹ ở châu Á – Thái Bình Dương. Đây là một khu vực rộng lớn, kinh tế phát triển vượt bậc và cũng là nơi có các đồng minh quan trọng của Mỹ như Nhật Bản, Hàn Quốc, Philippines…

Trong khi đó, khu vực Đông Nam Á là cầu nối quan trọng, nối liền Ấn Độ Dương và Thái Bình Dương. Khu vực này nằm ở phía Nam Trung Quốc và phía Đông Ấn Độ, biến nó trở thành vùng đệm giữa hai người “khổng lồ” của khu vực. Hơn thế nữa, khu vực Đông Nam Á có nhiều quốc gia có quan hệ đồng minh gần gũi với Mỹ. Mặc dù hiện nay có một số ý kiến hoài nghi về khả năng duy trì vai trò lãnh đạo thế giới của Mỹ khi nền kinh tế của quốc gia này có dấu hiệu xuống dốc, song vai trò của Mỹ trong việc xử lý các cuộc khủng hoảng trên thế giới thời gian qua cho thấy trên thực tế, Mỹ vẫn là cường quốc của thế giới về kinh tế lẫn quân sự.

Hội nghị thượng đỉnh Sunnylands được kỳ vọng sẽ thiết lập ra các nguyên tắc và lộ trình cho sự hợp tác, phát triển giữa Mỹ và ASEAN để đảm bảo cho sự ổn định, hòa bình và phát triển của khu vực châu Á – Thái Bình Dương.